Właściwie od początku swojego pobytu na Słowacji prowadzę mały eksperyment składający się z trzech pytań. Dwa z nich dotyczą mniejszości narodowych zamieszkujących kraj, a więc Romów i Węgrów, a trzecie Słowackiego Powstania Narodowego.
Pytania o mniejszości to stosunkowo ciężka sprawa, dlatego zostawię to na później. Słowackie Powstanie Narodowe. Dziwnie brzmi, prawda? No właśnie, dla Słowaków również. Kilkunastu osobom zadałem bardzo proste pytanie – czy wiesz kiedy miało miejsce Słowackie Narodowe Powstanie? Okazuje się, że zdecydowana większość z „ankietowanych” nie zna na nie odpowiedzi.
Jakie padały odpowiedzi? Oprócz tradycyjnego „nie wiem”, także ciekawe „Na przełomie 80. i 90.?”, „Kiedy rozstawaliśmy się z Czechami?” Nie pomogła nawet podpowiedź w postaci następnego wolnego dnia (29 sierpnia) i nadal padały oświadczenia niewiedzy.
Wygląda na to, że Słowacy nie tylko nie znają historii, ale i słowackie wysiłki by wzmocnić własną tożsamość nie odnoszą wielkich sukcesów. Wystarczy spojrzeć na mapę Bratysławy, aby zauważyć Plac SNP, Most SNP; spacerując ulicami miasta trudno przeoczyć pomniki, portrety dawnych powstańców. Nawet wolny dzień mający ułatwiać upamiętnianie tego wydarzenia nie pomaga.
Dlacego tak się dzieje? Może dlatego, że powstanie nigdy nie sięgnęło Bratysławy? Może dlatego, że historia dla Słowaków to cimeny okres panowania sąsiadów nad ich ziemiami? A może to system edukacji nie zdaje egzaminu z historii?
Słowackie Narodowe Powstanie wybuchło 29 sierpnia 1944 roku. Powstanie wybuchło w środkowej Słowacji (Bańska Bystrzyca), ale nie zdołało objąć całego kraju. Powstanie trwało niemal równo dwa miesiące, a jego celem było wyparcie armii hitlerowskiej z terytorium kraju. Powstanie upadło 28 października. Ciekawostką jest, że dwa dni później, ks. Jozef Tiso (ten sam, który stanął na czele państwa słowackiego / hitlerowskiego protektoratu utworzonego wraz z wchłonięciem Czech przez Rzeszę) odprawił mszę dziękczynną w sercu powstania, a więc Bańskiej Bystrzycy, z okazji stłumienia powstania…
Mały update – film dokumentalny o powstaniu. Kinožurnál 34/1989 – Slovenské národné povstanie