Jednym z najmłodszych członków słowackiej artystycznej i filmowej rodziny jest dokument. Dopiero ostatnia dekada przyniosła rozwój tego gatunku filmowego, ale już pojawiło się kilka tytułów, które koniecznie trzeba zobaczyć.
W ciągu ostatnich kilku tygodni obejrzałem cztery filmy – Granicę, Osadne, Inne światy i Kucharzy historii. Trzy pierwsze dotyczyły bardzo słowackich problemów, ostatni natomiast to już dokument o tematyce „międzynarodowej”.
Granica (reż. Jaroslav Vojtek, słow. Hranica, 2009 r.) to film, który mówi tak dużo o powojennej Europie Środkowej, że lepiej go obejrzeć niż rozwodzić się nad nim. Tuż po wojnie mała wieś Slemence została przedzielona granicą słowacko-ukraińską i tak po stronie słowackiej powstały Wielkie Slemence, a po stronie ukraińskiej Małe Slemence. Co więcej tak wieś przedwojenna, jak i obie wsie powojenne zamieszkałe są przez ludność węgierską. Granice podzieliła rodziny, zniszczyła miłości i przyjaźnie. Przez dziesięciolecia mieszkańcy mogli komunikować się tylko śpiewając do siebie lub kiedy upadł poprzedni reżim pokrzykując tak, aby się usłyszeć…
Osadne (reż. Marko Škop, słow. Osadné, 2009 r.) opowiada o perypetiach duchowego, wójta i działacza społecznego, którzy chcieliby „wprowadzić” wieś położoną pod wschodnią granicą Słowacji i Unii Europejskiej do Europy. Trójka planuje, a później wybiera się do Brukseli, aby zabiegać o fundusze na swojego projekty.
Inne światy (reż. Marko Škop, słow. Iné svety, 2006 r.) opowiada o marzeniach i pragnieniach różnych grup społecznych zamieszkujących region Szarysz. Na jednym ze wzgórz regionu spotyka się sześć światów – Szaryszanin, Rusin, Żydówka, Rom, młody Słowak rozkochany w folklorze i młody gitarzysta zespołu popowego. Film pokazuje ich życie, problemy, marzenia i pragnienia.
Kucharze historii (reż. Péter Kerekes, słow. Ako sa varia dejiny, 2009 r.) ukazuje konflikty widziane oczami wojskowych kucharzy. Kerekes kontrastuje kucharkę armii czerwonej i kucharza niemieckiego; zbiera nas na Półwysep Bałkański i konfrontuje wypowiedzi kucharek serbskich z kucharzem chorwackim; przybliża wspomnienia Rosjanki gotującej dla czerwonoarmistów, którzy najechali Czechosłowację w 1968 roku; kucharza gotującego na Węgrzech w 1956 roku; kucharza francuskiego, który gotował w czasie wojny w Algierii; odwiedza Czeczenię; rozmawia z kucharzem niemieckie łodzi podwodnej, która zatonęła, a jednym z ocalałych był właśnie on; opowiada historię podstępu kucharza żydowskiego.